Czym jest kwestionariusz ASRS?

ASRS (Adult ADHD Self-Report Scale) to kwestionariusz samooceny objawów ADHD u osób dorosłych, opracowany przez ekspertów Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w ramach inicjatywy Composite International Diagnostic Interview (CIDI). Jest to narzędzie przesiewowe, które pomaga zidentyfikować osoby mogące cierpieć na zespół nadpoaktywności psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) w dorosłym życiu.

ASRS został zaprojektowany tak, aby odzwierciedlać kryteria diagnostyczne ADHD zawarte w klasyfikacji DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders), ale w formie dostosowanej do objawów występujących u dorosłych. Zaburzenie to często pozostaje niezdiagnozowane w dzieciństwie i może utrzymywać się w życiu dorosłym, przybierając nieco inne formy niż u dzieci.

ADHD u dorosłych może manifestować się inaczej niż u dzieci – zamiast wyraźnej nadpobudliwości ruchowej, dorośli często doświadczają wewnętrznego niepokoju, trudności z organizacją i planowaniem oraz problemów z koncentracją.

Budowa kwestionariusza ASRS

Kwestionariusz ASRS występuje w dwóch wersjach:

  • Pełna wersja – składa się z 18 pytań odpowiadających kryteriom diagnostycznym ADHD według DSM.
  • Wersja skrócona (ASRS-v1.1 Screener) – zawiera 6 najbardziej diagnostycznych pytań z pełnej wersji i jest często używana jako wstępne narzędzie przesiewowe.

Pytania w kwestionariuszu ASRS dotyczą dwóch głównych wymiarów ADHD:

  • Problemów z uwagą i koncentracją
  • Nadpobudliwości i impulsywności

Osoba wypełniająca kwestionariusz ocenia częstotliwość występowania poszczególnych objawów w ciągu ostatnich 6 miesięcy, używając 5-stopniowej skali:

  • Nigdy
  • Rzadko
  • Czasami
  • Często
  • Bardzo często

Jak wypełnić kwestionariusz ASRS?

Wypełnienie kwestionariusza ASRS jest stosunkowo proste, jednak dla uzyskania wiarygodnych wyników warto przestrzegać kilku zasad:

  • Wybierz odpowiednie miejsce i czas – znajdź spokojne miejsce, gdzie możesz się skupić bez rozpraszania.
  • Bądź szczery – odpowiadaj zgodnie z rzeczywistością, a nie zgodnie z tym, jak chciałbyś się czuć lub zachowywać.
  • Oceniaj ostatnie 6 miesięcy – skup się na tym okresie, a nie na pojedynczych przypadkach z dalszej przeszłości.
  • Nie zastanawiaj się zbyt długo – najczęściej pierwsza myśl jest najbardziej zgodna z rzeczywistością.
  • Wypełnij wszystkie pytania – pominięcie któregokolwiek może zniekształcić wynik końcowy.

Kwestionariusz można znaleźć online lub otrzymać od specjalisty zdrowia psychicznego. Wiele placówek zajmujących się diagnozą i leczeniem ADHD udostępnia go na swoich stronach internetowych, często w formie pliku PDF do wydruku.

Interpretacja wyników ASRS

Interpretacja wyników kwestionariusza ASRS różni się w zależności od używanej wersji:

Interpretacja wyników wersji skróconej (ASRS-v1.1 Screener)

W wersji skróconej zawierającej 6 pytań, każde pytanie ma określony próg, po którego przekroczeniu odpowiedź uznaje się za pozytywną (wskazującą na objaw ADHD):

  • Dla pytań 1-3: odpowiedzi „często” lub „bardzo często”
  • Dla pytań 4-6: odpowiedzi „czasami”, „często” lub „bardzo często”

Interpretacja wyników:

  • 4 lub więcej odpowiedzi powyżej progu: wysokie prawdopodobieństwo ADHD
  • Mniej niż 4 odpowiedzi powyżej progu: niższe prawdopodobieństwo ADHD

Interpretacja wyników pełnej wersji

W pełnej wersji (18 pytań) interpretacja jest bardziej złożona:

  • Część A (pytania 1-9): dotyczą problemów z uwagą
  • Część B (pytania 10-18): dotyczą nadpobudliwości/impulsywności

Interpretacja wyników:

  • 6 lub więcej odpowiedzi „często” lub „bardzo często” w części A: sugeruje problemy z uwagą
  • 6 lub więcej odpowiedzi „często” lub „bardzo często” w części B: sugeruje problemy z nadpobudliwością/impulsywnością
  • 6 lub więcej odpowiedzi „często” lub „bardzo często” w obu częściach: sugeruje ADHD typu mieszanego

Ważne: Wynik kwestionariusza ASRS nie jest diagnozą. Jest to jedynie narzędzie przesiewowe, które może wskazywać na potrzebę dalszej, profesjonalnej oceny diagnostycznej.

Ograniczenia kwestionariusza ASRS

Mimo że ASRS jest wartościowym narzędziem przesiewowym, ma pewne ograniczenia, o których warto pamiętać:

  • Nie jest narzędziem diagnostycznym – wynik sugerujący ADHD wymaga weryfikacji przez specjalistę.
  • Opiera się na samoocenie – niektóre osoby mogą nieświadomie zawyżać lub zaniżać nasilenie swoich objawów.
  • Nie uwzględnia innych przyczyn objawów – podobne objawy mogą wynikać z innych zaburzeń, takich jak depresja, zaburzenia lękowe czy problemy z tarczycą.
  • Nie bierze pod uwagę kontekstu życiowego – stresujące wydarzenia życiowe mogą czasowo nasilać objawy podobne do ADHD.
  • Kulturowa adaptacja – kwestionariusz może wymagać dostosowania do różnych kontekstów kulturowych.

Co dalej po wypełnieniu kwestionariusza ASRS?

Jeśli wynik kwestionariusza ASRS sugeruje możliwość występowania ADHD, zalecane są następujące kroki:

  • Konsultacja ze specjalistą – psychiatrą, neurologiem lub psychologiem klinicznym specjalizującym się w ADHD u dorosłych.
  • Pełna diagnoza – obejmująca wywiad kliniczny, ocenę funkcjonowania w różnych obszarach życia, wykluczenie innych zaburzeń.
  • Zebranie informacji z dzieciństwa – ADHD zaczyna się w dzieciństwie, więc historia rozwoju jest istotnym elementem diagnozy.
  • Ewentualne dodatkowe testy – neuropsychologiczne, oceniające funkcje wykonawcze, pamięć roboczą czy zdolność koncentracji.

Nawet jeśli wynik nie wskazuje na ADHD, ale doświadczasz trudności z koncentracją, organizacją czy kontrolą impulsów, warto skonsultować się ze specjalistą, gdyż problemy te mogą wynikać z innych przyczyn wymagających pomocy.

ASRS jest cennym narzędziem pierwszego kontaktu, które pomaga zwiększyć świadomość na temat ADHD u dorosłych i kierować osoby potrzebujące do odpowiedniej pomocy specjalistycznej. Wczesne rozpoznanie objawów może znacząco poprawić jakość życia poprzez wdrożenie odpowiednich strategii radzenia sobie z trudnościami charakterystycznymi dla tego zaburzenia.